Na Cmentarzu Centralnym 9 lutego 2019 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia i poświęcenia pierwszego w Szczecinie i kolejnego w Polsce pomnika ofiar ukraińskich nacjonalistów.

Abp Andrzeja Dzięgi w homilii powiedział: „I pozwolił nam Bóg przejść po drogach Chrystusowej męki i zmartwychwstania. A w tej drodze jest powtórne przyjście Chrystusa. Wejdą tam Ci, którzy dojrzeją, którzy przynoszą owoce. Jak tych owoców szukać? Pośrodku niepogrzebanych kości i dusz i Mszy św. niedokończonych? A idzie ku nam słowo: Gdzie jesteś Kainie? Gdzie jest Twój brat?”. I dodawał: „My mamy prawo mówić prawdę, a ocenę zostawić Bogu”. „Trzeba tę prawdę zapisać, trzeba nazwiska i imiona udokumentować. To się należy zmarłym. Aby i oni mogli przebaczyć i za nas też się modlić: I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. Resztę zostawić Bogu”.

Po Mszy św. zebrani przeszli z kaplicy na miejsce, gdzie ustawiono pomnik, odmawiając tajemnice bolesne Różańca świętego. W uroczystości wzięło udział około 300 osób, w większości krewni ofiar i świadkowie tych zbrodni oraz przedstawiciele władz samorządowych i instytucji.

Przemawiając podczas uroczystości, prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr Jarosław Szarek powiedział: „To na tej ziemi swój dom znalazły dziesiątki tysięcy naszych rodaków, którzy musieli opuścić swoje domy. Część z nich przybyła tu z wielkim bólem, była świadkami tego, co stało się wtedy. (…) Nie można było tego pamiętać w komunistycznej Polsce, ale dramatem było, że nie można było o tym mówić w wolnej Polsce”.

Natomiast przybyły na uroczystość ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski przede wszystkim dziękował wszystkim, którzy doprowadzili do tego, że ten pomnik w końcu stanął w Szczecinie. Szczególnie podziękował abp. Andrzejowi Dziędze. „Jestem proszony o to, by podziękować Księdzu Arcybiskupowi, który jako odważny kapłan, bez tego wsparcia nie byłoby to możliwe”. Dodał: „Chcemy dobrych relacji z Ukrainą, ale zbudowanych na prawdzie. Ale są wykopywane kolejne rowy między Polakami a Ukraińcami. (…) Nie o zemstę, lecz o pamięć i prawdę wołają ofiary”. A wśród tych ofiar jest 160 księży i zakonnic zamordowanych przez ukraińskich nacjonalistów.

Pomnik nawiązuje do elementów krajobrazu polskiej wsi, którymi są przydrożna kapliczka i spadzisty dach domostwa. Dach ma symboliczne blizny – zagłębienia z nazwami miejscowości, z których pochodzi ziemia z prochami pomordowanych przodków, przywieziona i złożona pod pomnikiem. Dach nie spoczywa statycznie na gruncie, ale jest jakby w nim zanurzony. Komin, przy którym na ogół stał piec, symbolizujący ciepło domowego ogniska, stoi samotny, osmalony, symbolizując też ofiary, które przeżyły czystkę etniczną na Kresach II RP. Krzyże na górnej części kapliczki symbolizują rozproszenie ocalałych potomków ofiar po całym świecie.

Czerń, szarość oraz nierówna nawierzchnia okładzin pomnika nawiązują do dawnej pożogi. Pomnik poświęcony jest Polakom, Ukraińcom, Żydom, Ormianom, Rosjanom, Czechom i przedstawicielom innych narodowości Kresów, dokonanej przez nacjonalistów ukraińskich na terenie województw wołyńskiego, tarnopolskiego, stanisławowskiego i lwowskiego II Rzeczypospolitej w latach 1939-45, a także w pierwszych latach po wojnie.

Owoce kaliny hordowiny otaczającej pomnik są koloru czerwonego, symbolizując przelaną krew ofiar. Mają cierpki i gorzki smak, który nawiązuje do odczuć ocalałych potomków ofiar, które przez lata nie miały możliwości upamiętnić swoich pomordowanych krewnych, i są trujące, co nawiązuje do śmierci ofiar rzezi wołyńskiej.