Reklama

Od niedzieli czarnej do niedzieli zielonej

Niedziela śmiertelna, czarna, biała, kwietna i przewodnia - starsi czytelnicy z pewnością wiedzą, co oznaczają te nazwy. Młodsze pokolenie nie zawsze potrafi wyjaśnić, skąd się wzięły. Przypomnijmy więc, dlaczego poszczególne niedziele, związane z Wielkim Postem i okresem paschalnym, zyskały za sprawą liturgii i ludowej mądrości takie określenia.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

IV Niedziela Wielkiego Postu znana jest powszechnie pod nazwami: czarna niedziela, śmiertelna niedziela i śródpoście. W dwóch pierwszych określeniach wyraźnie pobrzmiewają echa pogańskich tradycji przywoływania wiosny. Dawniej w wyobrażeniach polskiego ludu był to bowiem dzień walki zimy z wiosną. Pory roku walczyły z sobą na śmierć i życie - stąd niedziela śmiertelna. Ze względu na kolory żałoby, czarny i biały, śmiertelną niedzielę nazywano także czarną niedzielą i białą niedzielą. Tradycja chrześcijańska jednak zdecydowanie częściej białą niedzielą nazywa I niedzielę po Niedzieli Wielkanocnej, o czym za chwilę. W czarną niedzielę nasi przodkowie, zmęczeni długą zimą, pragnęli pomóc wiośnie w walce z jej poprzedniczką i w ramach porachunku niszczyli marzannę, kukłę symbolizującą zimę lub śmierć. Miejsce marzanny zajmowało „nowe latko” lub dziewanna, symbole życia. Dzisiaj zwyczaj topienia marzanny kultywujemy w pierwszy dzień wiosny, 21 marca. Inna nazwa IV niedzieli w Wielkim Poście - śródpoście, rzadziej półpoście - wywodzi się już z tradycji chrześcijańskiej i oznacza po prostu środek Wielkiego Postu. Wystarczy spojrzeć do kalendarza, aby sprawdzić, czy wszystko się zgadza.
Kwietna niedziela to Niedziela Palmowa, rozpoczynająca Wielki Tydzień. W tym dniu obchodzimy pamiątkę wjazdu Pana Jezusa do Jerozolimy w celu dokonania przez Niego w ostatnich dniach życia zbawczego misterium. Określenie „kwietna” pochodzi od tego, że niedziela ta wypada najczęściej w kwietniu, kiedy pokazują się pierwsze kwiaty. W tym roku Niedzielę Palmową obchodzimy 20 marca ze względu na wczesny termin Wielkanocy. Inna nazwa Niedzieli Palmowej to niedziela wierzbna. Pochodzi ona od wierzbowych gałązek z baziami, wplecionych w kolorowe palmy, które przynosimy do kościoła, poświęcamy na początku liturgii i nosimy w procesjach na znak powitania Jezusa przez jerozolimski lud. W Niedzielę Palmową podczas Mszy św. śpiewana jest Pasja.
Następna niedziela, już po świętym Triduum, to oczywiście Wielka Niedziela. Dzień Zmartwychwstania Pana Jezusa jest największym, najstarszym i najbardziej uroczyście obchodzonym przez chrześcijan świętem. Sobór Nicejski w 325 r. ustanowił termin obchodów Wielkanocy w pierwszą niedzielę po pierwszej pełni księżyca zaraz po wiosennym zrównaniu dnia z nocą, przypadającym (co ostatecznie ustalono w VIII w.) 21 marca. Wielkanoc wypada więc między 22 marca a 25 kwietnia (w tym roku 27 marca). Z kart Ewangelii wiemy, że Chrystus zmartwychwstał podczas trwania święta Paschy, którą Żydzi obchodzili na pamiątkę wyjścia Narodu Wybranego z niewoli egipskiej do Ziemi Obiecanej 14. dnia ruchomego księżycowego miesiąca Nissan (odpowiednik czasu przypadającego na część marca i kwietnia w kalendarzu gregoriańskim). Z Wielką Niedzielą i innymi dniami bezpośrednio połączonymi z paschalnym misterium przejścia ze śmierci do życia związane są przede wszystkim bogate, uroczyste obrzędy kościelne, ale również liczne zwyczaje ludowe. Niedziela Wielkanocna rozpoczyna 50-dniowy okres paschalny, a kolejne niedziele tego okresu nazywane są w odnowionej liturgii Soboru Watykańskiego II „niedzielami Wielkanocy”.
Niedziela przewodnia to II Niedziela Wielkanocy. Popularnie uważa się, że niedziela jest „przewodnia”, bo jest pierwsza po Wielkiej Niedzieli, ale w istocie określenie „przewodnia” odwołuje nas do zwyczaju silnie zakorzenionego w tradycji prawosławnej. Wyznawcy prawosławia uznają ten dzień za „Wielkanoc Umarłych”. Sądzą, że modlitwa i odpowiednie zabiegi, przypominające prastare przedchrześcijańskie wiosenne obrzędy zaduszne (zanoszenie na groby pisanek i jedzenia, spotkania, zabawy i poczęstunek na cmentarzach po nabożeństwach w cerkwi) pomagają „wyprowadzać” czy „wywodzić na tamten świat przebywające na ziemi dusze zmarłych”. Przewodnią niedzielę powszechnie nazywa się także białą niedzielą - od koloru szat mszalnych, ale przede wszystkim od koloru szat katechumenów ochrzczonych w Wigilię Paschalną. W białych szatach chodzili oni przez cały tydzień od Wielkiej Nocy i zdejmowali je dopiero na zakończenie oktawy w następną niedzielę po Wielkiej Niedzieli. II Niedziela Wielkanocy nazywana jest również Niedzielą Miłosierdzia Bożego. Nazwa ta odnosi się do objawień św. Faustyny Kowalskiej. Określenie pojawiło się w 1993 r., a ostatecznie zatwierdzone zostało przez Jana Pawła II w kwietniu 2000 r., kiedy to podczas kanonizacji św. Faustyny ogłoszono święto Miłosierdzia Bożego, które wszyscy katolicy obchodzą od tamtej pory w I niedzielę po Niedzieli Wielkanocnej.
VII Niedziela Wielkanocy od ubiegłego roku obchodzona jest przez polskich katolików jako Niedziela Wniebowstąpienia Pańskiego. Święto Wniebowstąpienia przesunięto na VII Niedzielę Wielkanocną z czwartku po VI Niedzieli Wielkanocnej. Odbyło się to za zgodą watykańskiej Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. Wniebowstąpienie nadal jest świętem nakazanym, a przeniesienie go na niedzielę miało na celu umożliwienie pracującym w czwartki wiernym uczestniczenie we Mszy św.
Ostatnią niedzielą okresu wielkanocnego jest Niedziela Zesłania Ducha Świętego, powszechnie określana terminem wywodzącym się z tradycji ludowej „Zielone Świątki”. Uroczystość Zesłania Ducha Świętego zamyka okres Wielkanocy. Tak więc mamy 12 różnych nazw na określenie sześciu niedziel z czasu Wielkiego Postu i z okresu paschalnego. Różnorodność tych wyrażeń dowodzi bogactwa polskiej obyczajowości, w ogromnej mierze inspirowanej w ciągu wieków przez religię chrześcijańską. Dzięki temu pogańskie obrzędy zyskały pełniejszą treść i z czasem stały się nośnikami prawd wiary.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

2005-12-31 00:00

Ocena: +2 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Kryzys powołań a szkoły katolickie – wyzwania i szanse

2025-11-20 21:02

[ TEMATY ]

szkoły katolickie

Andrzej Sosnowski

Red.

Andrzej Sosnowski

Andrzej Sosnowski

Szkoły katolickie prowadzone przez zgromadzenia zakonne przez dziesięciolecia były nie tylko instytucjami edukacyjnymi, lecz także żywymi zasobnikami powołań — wielu absolwentów internatów zakonnych wkraczało później do nowicjatu czy seminariów. Dziś ten mechanizm traci siłę.

Według najnowszych danych (stan na 1 października 2025 r.) do seminariów zakonnych w Polsce przystąpiło tylko 101 nowych kandydatów, podczas gdy pięć lat temu ich liczba była znacznie wyższa. Łączna liczba kleryków w seminariach zakonnych zmalała do 479 osób, co sprawia, że zgromadzenia prowadzące szkoły stoją przed poważnym ryzykiem utraty duchowej misji.
CZYTAJ DALEJ

Nowenna do Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata

[ TEMATY ]

nowenna

Chrystus Król

Adobe Stock

O Królu pokoju, spraw pokój w sercu moim, wróć ciszę duchowi mojemu, abym mógł na każdym miejscu modlić się, wznosząc czyste ręce (św. Rafał Kalinowski).
CZYTAJ DALEJ

Ukraina/ Zełenski: teraz jest jeden z najtrudniejszych momentów naszej historii

2025-11-21 17:20

[ TEMATY ]

Wołodymyr Zełenski

wojna na Ukrainie

PAP/Vladyslav Musiienko

Działania poszukiwawczo-ratownicze na miejscu uderzenia rosyjskiej rakiety manewrującej w wielopiętrowy budynek mieszkalny w Tarnopolu.

Działania poszukiwawczo-ratownicze na miejscu uderzenia rosyjskiej rakiety manewrującej w wielopiętrowy budynek mieszkalny w Tarnopolu.

Ukraina znalazła się w jednym z najtrudniejszych momentów historii, stoi przed wyborem między utratą godności a ryzykiem utraty kluczowego partnera, między przyjęciem 28 trudnych punktów a najcięższą zimą i dalszymi zagrożeniami - oświadczył w piątek prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski.

- Teraz jest jeden z najtrudniejszych momentów naszej historii. Teraz Ukraina może stanąć przed bardzo trudnym wyborem: albo utrata godności, albo ryzyko utraty kluczowego partnera. Albo trudne 28 punktów, albo niezwykle ciężka zima — najcięższa — oraz dalsze ryzyka. Życie bez wolności, godności i sprawiedliwości. I żebyśmy wierzyli temu, kto zaatakował już dwa razy. Będą od nas oczekiwać odpowiedzi - powiedział Zełenski w przemówieniu do narodu ukraińskiego zamieszczonym w komunikatorze Telegram.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję